Trupokupcy

1 lipca pojawią się "Trupokupcy": opowiedzą o nowej erze, po katastrofie klimatycznej, pod niebem pełnym popiołu. Tym razem historia jest krótka, jednotomowa, praktycznie jednowątkowa, osadzona w niedalekiej przyszłości i na wsi. Powieść jest też pełna dodatków.

Przedsprzedaż rusza 17 czerwca. Dzisiaj :) Tutaj możecie zamówić książkę!

Zacznijmy od wprowadzenia do tematu: filmiku, który nakręciłam w marcu.

Przechodzimy z wydawnictwem SQN do akcji: uruchamiamy przedsprzedaż. Moje zamówienie (zawsze kupuję swoje książki do prywatnej dystrybucji) i Wasze zamówienia pomogą sprawnie trafić "Trupokupcom" do naszych rąk, mimo niesprzyjającego okresu.

Pozostaje kluczowe pytanie: dlaczego mielibyście kupić tę książkę, i to w przedsprzedaży?

"Trupokupcy" są zwięzłą całością wielkości nowelki, a więc nie będzie kolejnych tomów. Nieliczni, mocno zarysowani bohaterowie pokażą Wam skrawek, głównie wiejski, świata, który nastał po nazbyt brawurowej walce z ociepleniem klimatu. Redaktorka tej książki, Ewa Białołęcka, mówi o niej tak:

W "Trupokupcach" popiół lecący z nieba nie jest w stanie ukryć bogactwa i oryginalności świata. Autorka udowadnia, że jest zarówno subtelną, jak i odważną pisarką, składającą hołd klasykom fantastyki, a jednocześnie idącą własną drogą.

A Michał Cetnarowski, redaktor mojego "Openmindera", wyraził się o "Trupokupcach" następująco:

Kiedyś obawiano się, że technologia podzieli ludzi. Nie przewidziano, że zrobi to jej upadek. O takich książkach mawia się, że „nie są dla każdego”. Ale przecież można zmienić tę perspektywę: podobne książki powinni czytać wszyscy, choćby po to, żeby przekonać się, że można pisać i myśleć obok najczęściej uczęszczanych ścieżek.

Wewnątrz znajdziecie wiele elementów graficznych: na przykład obrazki zamiast asterysków (każdy narrator ma swój symbol):

Znajdziecie również ilustracje: jeden z głównych bohaterów nie pełni funkcji narratora (może to i lepiej, gdyż strasznie klnie), za to rysuje. Dlatego też ilustracje to autentyczne rysunki zrobione ołówkiem; trudno byłoby dawać grafiki do książki, gdzie bohaterowi w postapokaliptycznych, retrofuturystycznych realiach zostały do dyspozycji tylko kartki i ołówek. 

Rysował je mój mąż. Być może znacie jego grafiki, bo robił je do "Openmindera", dla Fantazmatów, to on również zaprojektował okładkę "Dzieci Burzy" (wydała je Alegoria, nie SQN, nie dziwcie się, że okładka jest z zupełnie innej parafii). Umieścił tam moją obrączkę zaręczynową. OK, wróćmy do "Trupokupców", tam nie ma żadnych sentymentów, za to są trupy, rozkład i tajemnicze istoty przebierające się za słowiańskie demony.

Tak, spotkacie się z mitologią słowiańską, nie myślcie jednak o książce "Szeptucha" i niemożliwie przystojnych, uwodzicielskich bóstwach ani o topieniu Marzanny. Istoty stanowiące jeden z filarów fantastyki w utworze są niepoznawalne, niedostępne, a ich motywacje nie do końca jasne. Nie są uczłowieczone; uczłowieczają się jedynie chwilami i jedynie wtedy, jeśli są głodne, a udawanie ludzkich odruchów czy kształtów może im dać się nażreć. Co jedzą? No jak to, trupy, ewentualnie odcięte elementy żywych. Zawsze jednak oddają coś w zamian, choć nierzadko zgarnia to trupokupiec, czyli pośrednik pomiędzy "bóstwem" a "wiernym". Nie każdy trupokupiec czy też "kopidoł" (rzecz dzieje się na Śląsku) jest tak szlachetny jak Miłosz (któremu trupy zwożą bohaterowie powieści), uczciwie zagarniający dla siebie z całej transakcji jedynie dodatkową opłatę pod postacią alkoholu.
Do książki dołączamy pocztówkę z Miłoszem :) Ją również zrobił mój mąż.

Czy to koniec dodatków do książki i fabuły? Nie. Fabuła mocno stoi bowiem na micie Króla Olszyn, znajdziecie tam więc również klasyczne nawiązanie do tej postaci. Ponadto lekturę uzupełniają teksty piosenek, bowiem muzyka to jedno z ostatnich ogniw łączących ludzi z dawnym światem, tym nam współczesnym, przed tak zwaną Implozją. Jest także playlista na Spotify, do której link znajdziecie w książce ;)

Okładka to również atut książki; przynajmniej w mojej opinii SQN robi naprawdę dobre okładki, a ta jest również dopasowana do stylu "Openmindera": te książki dobrze wyglądają razem na półce.

Wewnątrz znajdziecie jeszcze coś niestandardowego: zdjęcie obrazu namalowanego prawie czterdzieści lat temu, którego nigdy byście nie zobaczyli, gdyby nie ta książka.
Ostatnim, acz nie najmniej istotnym argumentem, jest cena.

A skoro już wybierzecie się do SQN Store, mogę Wam polecić, co warto w mojej opinii dorzucić do koszyka.

Heksalogia o Dorze Wilk

Nawet jeśli macie stare wydanie, nowe jest warte grzechu. Do tej pory nastąpiły premiery trzech tomów. Wydanie ma piękne okładki, świetne ilustracje, zostało przeredagowane (właściwie nadal redaguję ostatnie tomy, ale to jest raczej zaawansowana kosmetyka, bo fabuła się nie zmienia, chociaż zdarza się, że całe akapity i strony są napisane nieco inaczej). Dora Wilk jaka jest, każdy wie, a jeśli nie, spieszę z opisem: to pyskata wiedźma i policjantka, która z czasem wikła się w coraz to nowsze tarapaty, relacje, systemy magiczne i okrutne zbrodnie. I chociaż Dora nie jest obrazem bohaterki idealnej, to wetuję najczęściej stawiane jej zarzuty: wcale nie jest Mary Sue – tyle razy, ile dała się podejść jak dziecko i dostała po ryju, nie uniosłaby żadna porządna marysujka. Nie wszyscy na nią lecą – a nawet jeśli sporo, to napięcie między nią a kolejnymi bohaterami urozmaica lekturę. Sorry, ale sześć tomów, podczas których nieustannie byłaby zapatrzona w jednego diabła – czegoś takiego na pewno nie byłabym w stanie doczytać do końca. Ponadto z każdym tomem Dora pokonuje kolejne etapy bycia mistrzynią złośliwości, od masz zadatki po to jest świetne. To jest dobra rozrywka.

Cynobrowe pola

Weźmy na tapetę książkę z 2018 roku, pierwszą z serii, w której ukazał się mój "Openminder". W następnym roku Ola Radlak została nominowana wtedy jeszcze do Reflektora. "Cynobrowe pola" są takie, jak lubię: mroczne, brudne, magiczne, zadają egzystencjalne pytania, łamią wolę bohaterów, wystawiają ich na urzekające wizją próby. To dużo (560 stron) dobrego tekstu. Jeśli lubicie rozbudowane fantastyczne światy, tutaj dostaniecie świat monumentalny, okraszony mapami. Cyberpunk, postapo, klasyka fantasy? Proszę, wszystko ładnie skrojone. Ebook 22 złote, papier 24.

Poznaj prawdę

Jeżeli wydaje się Wam, że to nudny przewodnik po technikach wyciągania prawdy, to się zawiedziecie. To ciepła, mądra książka byłych agentów CIA pełna osobistych przeżyć, przytaczająca przesłuchania – od terrorystów przez morderców po farmaceutów, którzy ukradli trochę legalnego narkotyku albo człowieka, który wyjął z cudzego portfela 40 dolców. Pozwoli Wam zauważyć, kiedy wmawiający Wam coś w telewizji, w sklepie z samochodami i w łóżku kłamią, a przy tym bardzo polubicie autorów. 

Na tropie magii

Napisałabym chętnie, że Marysia Krasowska to słodka dziewczyna, ale muszę się poprawić: Maria Krasowska to mądra kobieta, a w sercu nosi fantastyczną marzycielkę. Wiem, że sto razy słyszeliście o "polskim Harrym Potterze", ale ja nigdy tego określenia nie użyłam wobec innej książki, jak właśnie "Na tropie magii". Redagowałam ją i bardzo się cieszę, że mogłam pracować z autorką. Historia zadowoli małych i dużych, jest oryginalna (znajdziecie w niej na przykład promieniowanie radioaktywne mające wpływ na magię i miejsce zwane Promieniarnią, nie mogłam nie pokochać), mądra, z przygodami na całym świecie i przesłaniem o tym, jaka przyjaźń jest cudna. Jak dodamy do tego pastelową okładkę, można się do tej YA przytulać w chłodne noce. Papier 37 złotych, szalony bookbox 50.

Openminder

Muszę, no nie? Ale o nim opowiadałam już wielokrotnie, choćby w tej notce, więc powiem tylko, że stoi w tej samej cenie, co "Cynobrowe pola". No i... nominowano go do Nagrody Zajdla.

Horyzont

Do tej książki mam sentyment z dwóch powodów. Po pierwsze, treść, cudna, poruszająca i wciągająca, pomogła mi coś zrozumieć o moim życiu. A to jest chyba jeden z największych komplementów dla lektury. Po drugie, po zrobieniu jego korekty, zostałam polecona jako dobrze zapowiadająca się redaktorka. "Horyzont" był nominowany do nagród Empiku i dałabym mu ją bez wahania, bo Maniek ma w zanadrzu dobrą historię i solidną dawkę traumy, a jego znajoma osładza to wszystko eterycznymi rodzinnymi tajemnicami. 25 złotych, 39 z autografem, jest też elegancki bookbox za 65.

Zakon Drzewa Pomarańczy

Nawet jak każą wam zostać jeszcze miesiąc w domu, z Zakonem nie zginiecie, bo to wielka, pomarańczowa, energetyzująca i wciągająca kniga. Czytałam, prowadziłam przez rok fanpejdż Samanthy Shannon dla SQN-a, obserwowałam ją na Instagramie, czytałam wypowiedzi jej czytelników z różnych zakątków świata. W ogromnej powieści znajdziecie smoki w ich najlepszym wydaniu, dworskie intrygi, zapomniane krainy, silne bohaterki, oparte na solidnych mitologicznych podstawach, umiejętne światotwórstwo. Ta autorka i ta książka zasługują na uwagę. Zakon kupicie w najróżniejszych opcjach: fragment, w dwóch częściach, jednej, z bookboxem.

O północy w Czarnobylu

Wielka książka w twardej okładce, którą śmiało można używać do samoobrony i do doedukowania się w temacie najsłynniejszej z nuklearnych katastrof; jak wiecie też, jednej z moich ulubionych. Kto wam powie lepiej, czy książka jest warta grzechu, jak nie osoba, która w Strefie Zero była, rozmawiała z ludźmi wciąż tam pracującymi i mieszkającymi, oglądała elektrownie od wewnątrz, pisała o niej liczne teksty i oglądała miliard ruskich, amerykańskich i europejskich dokumentów o tym miejscu? Bierzcie, są relacje, zdjęcia, jest odwalony kawał reporterskiej roboty. To nie tylko bogaty opis samych tragicznych wydarzeń, sięga w przeszłość i przyszłość, a także pokazuje realia komunistyczne. 25 złotych i 19 ebook.

Nominacje NF

Kiedy ogłoszono nominacje do nagród Nowej Fantastyki i ludzie zaczęli do mnie pisać, poczułam bezradność, której przez dwa dni nie umiałam ubrać w słowa. Chodziłam zasępiona tam, gdzie nikt się mnie nie przyczepi, że spaceruję, czyli głęboko w lesie i gryzłam sama siebie jak wilk, któremu łapa utkwiła we wnykach. 

Ta bezradność ma wiele wymiarów: po pierwsze taki, że nie jestem w stanie opowiedzieć o swoich uczuciach na tyle, by były dla innych tak przejrzyste i oczywiste, jak dla mnie. Po drugie taki, że nominacja w jakimś sensie znaczy nic i wszystko: jest ostrzem topora, który spada na pustą przestrzeń pomiędzy ciałem a moim już odciętym łbem i uświadamia mi, że wszystko się stało. 

Dla mnie jako pisarki Nowa Fantastyka (czyli gazeta, portal i ludzie to wszystko tworzący) jest częścią krwioobiegu; wychowała mnie, uczyła, dawała przyjaciół, redaktorów, wyzwania, gratyfikacje, upomnienia, była i jest polem kształtowania się jakiegoś mojego Ja. Tyle że to wszystko w jakimś wymiarze (trzeci wymiar bezradności) jest nieprawdą.

Może gdybym nie siedziała te dziesięć lat w filozofii, naprawdę, ale filozofia uczy analizowania siebie, rozumienia jedynej pewnej wiedzy – na swój temat. Widzę prawdę, a ta ma to do siebie, że trzeba się z nią zmierzyć.

"Artyści" są zazwyczaj w jakimś sensie bezwstydni. Mogę pokazać prawdę, ale trudno oddać ją słowami. 

Przywiązanie do fantastyki, do Lema, do NF nie wzięło się "ze mnie", to w pewnym sensie "nie moją" potrzebą było zaistnieć na tym polu, publikować na tym portalu i w tej gazecie, a w końcu publikować i redagować książki. Nie były "moją" ambicją nominacje i nagrody. To proteza wstawiona tam, gdzie od zawsze istniał wielki żal i wielka ciemność – gniew na niepoznanego, nieżyjącego ojca. Na martwotę i obcość kartek papieru, na których zapisywał listy i opowiadania. Na skazanie mnie na samotność w tym, co płynęło mi w żyłach. Zatruta krew gotowała się we mnie całe nastoletnie lata, zmarnowane na zwalczanie siebie, i była też upuszczana na papier, bo jeśli chodzi o zagadkę krążącą w żyłach, tyle właśnie miałam.
Ojciec chciał publikować. Fantastykę. Chciał być też na łamach NF. Zrobiło to zmęczone pustką dziecię, szukając usilnie rozwiązań dla zagadki.

Niech cię szlag, Freud, zawsze nienawidziłam tych twoich wywodów, które tłuczono mi do łba (tak jak twój nawiedzanego koszmarnymi migrenami) przez trzy lata doktoratu. Na końcu doszliśmy do Erosa i Tanatosa i walnąłeś mnie jak obuchem tym popędem śmierci.

Zawsze mówiłam, że pisanie jest dla mnie jak krwotok, jak wymiotowanie. To nie jest przyjemne. To jest mój wybór, tak, nie płynie jednak z uczuć, z których jestem dumna. Mogłam robić różne rzeczy; mam ogromną łatwość uczenia się, pewnie po mamie, dlatego robiłam po dwa kierunki na raz i chciano uczynić ze mnie naukowca. Wybrałam bycie pisarką, wybrałam tworzenie specyficznej fantastyki, wybrałam nurzanie się w ciemnej głębi zamiast światła na powierzchni, wybrałam wieczną "niedojrzałość" i czynienie z tego sztuki; zrobiłam to, zaciskając zęby i zaciskając dłonie w pięści. Bo były inne sposoby, lepsze, by poradzić sobie z głębokim, egzystencjalnym gniewem i sprzeciwem wobec samego faktu istnienia, który rósł we mnie latami jak czarne jądro choroby. Halina Poświatowska pisała: "mogłam uśmiechać się do ludzi, mówić dzień dobry, mówić do widzenia". Tak, mogłabym po prostu mówić "dziękuję". Ale nie. Ja wybrałam włożenie rąk w jądro choroby, wybrałam niezaleczenie zakażenia. Wybrałam jątrzenie rany. 

Nowa Fantastyka ogłasza nominacje do nagrody im. Macieja Parowskiego, który dla tych ludzi znaczył bardzo wiele, pewnie tyle, ile dla mnie znaczą wszyscy ludzie-protezy wstawiani w rozjątrzoną ciemność. Nowa Fantastyka pisze: Jury jednogłośnie zdecydowało o przemianowaniu od bieżącego roku kategorii Reflektor na Nagrodę im. Macieja Parowskiego, dla upamiętnienia naszego zmarłego Ojca Redaktora i jego nieocenionego wkładu w odkrywanie i szlifowanie literackich talentów. W tej kategorii wskazywani są autorzy i autorki, na których – w ocenie jury – warto zwrócić uwagę czytelników, ponieważ nie zyskali jeszcze rozgłosu i szerokiego uznania, a mają potencjał, by w przyszłości osiągnąć wielkość.
Ja wiem, że to nie brzmi ładnie, ale całe życie otaczają mnie tylko martwe autorytety.
Ludzie mnie oznaczają w postach i mi gratulują. A ja widzę ostrze wbite w moje emocjonalne kalectwo. Obraz jest krystalicznie czysty. Tak jakbym to ja była w tym beznadziejnym, ostatnim sezonie GoT Matką Smoków: to ja niszczę całe światy, by je upodobnić do mojego targanego pielęgnowaną chorobą świata wewnętrznego. A ludzie mi za to gratulują. Czy wiedzą, że dla mnie nagrodą jest to, o co się prosiłam: ostrze? Bo żeby "osiągnąć wielkość", trzeba głębiej rozgrzebać ranę.

"Artyści" są różni, między innymi istnieją tacy, którzy sprawiają sobie ból, bo to wyzwala ich twórczość. W najnowszej książce, którą może wydadzą, jak minie pandemia (opowiadam o niej tutaj, na filmiku), z nieba leci popiół, i jest to niebo mojego wnętrza. Nie wiem, czy mnie rozumiecie, to właściwie nie ma większego znaczenia. Czułam się w obowiązku spróbować wam to wyjaśnić. Możecie myśleć, że wydziwiam, to również nie ma znaczenia. Tłucze mi się po głowie piosenka "Nieznajomy". 

Mam to, co wybrałam. Muszę z tym żyć. Muszę docenić docenienie. 

Ale w moim odczuciu nie ma mi czego gratulować.

"Popęd śmierci jest bowiem niezwykle silną motywacją do działania, do podejmowania wyzwań i osiągania swoich celów. Bardzo często osoby takie mają wiele zdolności, które cechują się między innymi: trzeźwym spojrzeniem na świat, wyczuleniem na krzywdy ludzkie, niesprawiedliwość i oszustwa, analitycznym myśleniem i umiejętnością zarządzania większymi grupami ludzi. Nie posiadając pragnień takich jak ludzie z popędem życia, ludzie z popędem śmierci są w stanie długo i rzetelnie pracować, bez względu na niewygody fizyczne czy psychiczne, jak np. modelki, które potrafią się głodzić, by osiągnąć swój sukces (...). Tego typu odporność i przystosowanie do wydarzeń niewygodnych może być wynikiem naturalnych skłonności ludzi z popędem śmierci do samookaleczania się, autodestrukcji, na której bazują budowanie swojego sukcesu i znaczne wyprzedzenie innych ludzi w osiągnięciach". Wiki, hasło Tanatos

Beksiński

Niewprawni wirtuozi samobójstw

Poniższy tekst stanowi moją refleksję i znalazł się tutaj nie bez powodu. Zawsze stronię od uznania mnie za autorytet czegokolwiek. Ale jeżeli warto, wychodzę ze strefy komfortu. A kiedy patrzę na młodzież, na doniesienia medialne i to, co mam na co dzień w pracy – wychodzę ze strefy chętnie.

Bo, niestety, według mnie świętym nieskalanym może się nie udać "nauczyć życia" młodzież z problemami. A o takiej będzie tu mowa. O takiej, która targnie się na swoje życie, gdy znajdzie się w sprzyjających temu okolicznościach.
Świętym nieskalanym nauka może się nie udać, chyba że swoje w życiu nagrzeszyli.
(Używając formy "święci nieskalani", nie mówię o duchownych; sama miałam świetnego księdza-opiekuna jako smarkula – mówię o ludziach niezależnie od stanu udających, że są bez wad i życie jest proste, albo bojących się życia i odgrodzonych od samych siebie.)

Kontrolowany chaos

Sądzę, że moja perspektywa mimo wszystko jest nieco ograniczona. Od lat siedzę w hermetycznym środowisku osób piszących (głównie) fantastykę. I właściwie od początku świadomego życia tę fantastykę uprawiam. Przechodzimy z podobnymi ludźmi podobne drogi, wydajemy w tych samych pismach i wydawnictwach, redagujemy w tych samych inicjatywach i oficynach, rozmawiamy o rzeczach ważnych w fantastyce – od filozofii po futurologię – i chcąc nie chcąc, mamy pewną wspólną intelektualną bańkę. 

Ten, kto ma czas na pisanie, na promowanie siebie i wspieranie w tym innych, musi mieć chociaż minimalnie poukładane życie. 

To nie znaczy, że życie nami nie pomiatało ani nie pomiata dalej. Będąc matkami i ojcami światów, wyzwalamy swoje demony w sposób specyficzny, akceptowany, wręcz poważany w środowisku. Jest to droga, która katalizuje popędy i zamiast pęknąć, mordujemy na papierowych stronach, w głowach, które sycą się zbrodnią i łapią za inne doświadczenia. Jest to droga, która rajconalizuje, przekształca i uwalnia traumy. 

Istnieje sposób, by wszystko zniszczyć i wszystkich zabić. Wystarczy fikcja. A gdy się tym nasycić, można wszystko tworzyć i wszystkich uzdrawiać. Mieszać to. A jak robisz to dobrze, jeszcze ci za to zapłacą. Ale do tego potrzebne są całe lata, a my zmierzamy dopiero do "perfekcyjnej burzy". Zostańmy więc przy niszczeniu i mordowaniu w fikcji.

Openminder, Plac Szczepański, by eMGie

Dając upust najmniejszemu zachmurzeniu poprzez fikcję, mając ten komfort, dzieje się magia: kiedy natrafiasz na osobę spoza bańki, która jest nieco podekscytowana egzotycznością – z jej perspektywy – twojej profesji, i słyszysz te nieśmiertelne teksty w stylu: zazdroszczę, ale fajnie, jak ty to robisz – możesz uprzejmie kiwać głową i grzecznie odpowiadać. Chociaż, dajmy na to, w wielu swoich tekstach opowiadasz o własnym samobójstwie. Prawda wyzwolona i przepracowana przestaje cię szokować, przestaje cię zaskakiwać, właściwie przestaje cię dotyczyć. Gdy dają ci nagrodę za tekst o, dajmy na to, własnym dziecięcym koszmarze związanym z przemocą, możesz się uśmiechać i nie czuć dyskomfortu. Czy w innych okolicznościach byłoby to możliwe? Tak, gdybyś jakoś inaczej dał temu upust – w innej formie wyrazu albo na terapii. Ale nie każdy potrafi to wyzwolić. Mało, nie każdy dożywa momentu, w którym jest w stanie choćby spróbować. Nie każdy może żyć z dramatem kryjącym się w samym akcie istnienia tak głęboko, że wywleczenie tego na wierzch grozi wytarganiem sobie z gardła własnych flaków. Dlatego niewielu to robi. 

Ale artyści wprost się w tym nurzają. 

Wyobraź to sobie. Wyciągają przez gardło flaki i tarzają się jak szczęśliwe psy. Ale przestań patrzeć na ten obraz śmiertelnie poważnie. To przenośnia, jak na lekcji polskiego. Cofnijmy się do szkolnej ławki.

Wtedy może zrozumiemy nastolatków. Oni robią dokładnie to samo, ale nie potrafią zapanować nad krwotokiem, nie potrafią rozdzierać swojego niepojętego jestestwa bez szwanku dla siebie i otoczenia.
Ogłuszają i oślepiają ich pioruny.

Perfect storm

Matka Adasia Miałczyńskiego mówi: trzeba żyć. Moja kierownik mówi: trzeba się cieszyć.

Ja uważam, że należy również dopuścić do głosu inną rzecz. Można nie żyć. Naprawdę można nie chcieć żyć. Gdy ktoś zmusza cię do podpisania umowy, ta umowa jest nieważna, a choćby nie wiem jak idealistycznie zaprzeczać, faktem jest, że życie bierze nas gwałtem. I zmusza do bardzo długiego umierania. Racjonalny, stoicki głos mówi, że w idealnych warunkach nikt, absolutnie nikt nie ma prawa zmuszać do życia kogoś, kto nie chce tego nieproszonego daru. 

Idealne warunki zdarzają się jednak rzadko. Klarowna i czysta decyzja o samobójstwie wymaga pewnego intelektualnego wyrachowania, a faktem pozostaje, że samobójstwa często czynione są nie w idealnych warunkach, lecz podczas idealnej burzy – angielski perfect storm, gdy następuje kumulacja wielu najgorszych opcji z możliwych. 

Problemem jest bowiem wysoka złożoność ludzkiego organizmu i psychiki, którą ten organizm karmi i rozwija. A także olbrzymia chaotyczność świata.

Można mieć burzę hormonów. Można mieć spadek konkretnej substancji przez zmiany w mózgu. Można mieć schorzenie umysłowe, bo psychika choruje jak każdy inny element. Można mieć podatności. Można zostać niesłusznie pognębionym przez inne jednostki. Można dostać bardzo złe karty od losu, którymi chce się grać, ale nie układa się z nich żadna figura.

W przypadku nastolatków, do głosu dochodzi kilka kwestii. Nastolatek permanentnie przebywa tuż obok idealnej burzy, często lądując w samym środku. Biologicznym, podobnie jak racjonalnym obowiązkiem tych, którzy oddalili się od grzmotów – którzy dorośli – jest pomóc mu przez to przejść. Wbrew pozorom to nie jest trudne – wystarczy przestać bawić się w dorosłego, a dorosnąć naprawdę. Porzucić infantylizację siebie samego. Bo gdy burza ustaje, ludzie natychmiast rzucają się w życie przez duże Ż, produkując dzieci, pieniądze i wszystkie możliwe spełnienia ról, a nie poświęcając odpowiedniego czasu na dokładne obejrzenie siebie, wreszcie w dziennym świetle, wreszcie z dala od burzowych chmur.

Wszystko zaczyna się od zrozumienia i uwolnienia siebie. Wtedy możemy być dla nastolatków autorytetami. Wtedy też wiemy, że być nimi musimy.

Jeśli ktoś nie rzucał się pod grzmoty podczas olbrzymiej młodocianej burzy (lub udaje, że się nie rzucał), może jednak nie mieć wystarczających ku temu środków. Lekarz raczej nie zoperuje serca, znając tylko podręczniki.

Do mnie do pracy przychodzi "kwiat młodzieży", jak to mówimy z kolegą, albo "słodkie dzieciaczki" – ironia, mam nadzieję, wyczuwalna. Bandy młodych ludzi maltretowanych hormonami i gwałtownie zmieniającym się światem. Piją, płaczą, niszczą, klną, przeszkadzają, robią w toaletach ciążowe testy, nie mają się gdzie podziać ani co ze sobą począć. 

Czasem przychodzi do mnie któraś z pań działu technicznego i mówi: Magda, jak ty to robisz? Krzyczę na nich, a oni nie zwracają na mnie uwagi. Ty zeszłaś do nich raz i jest święty spokój. 

Wzruszam wtedy ramionami. Te dzieciaki chcą jasnych i klarownych zasad, chcą zostać zauważone, a ja zawsze daję im jasno do zrozumienia, że uważnie się im przyglądam i zazwyczaj wyjątkowo nie podoba mi się to, co widzę. Każdy zbuntowany nastolatek potrzebuje upierdliwego stróża w pobliżu, przypominającego o prostych zasadach, dzięki którym da się przetrwać. To jedna z ważnych rzeczy, które robię, choć mam zupełnie inne obowiązki, głównie redaktorskie – obserwuję ich na kamerach, sprawdzam miejsca, w których są, rozdzielam ich, kiedy się biją, każę im chować flaszki, a jak przekroczą granicę, czasem, na szczęście rzadko, dzwonię na policję. A przy tym wszystkim traktuję ich z ironiczną troską. Przewiduję, co mogą zniszczyć, więc staram się temu zapobiec; jestem krok przed nimi, gdy to tylko możliwe. Umożliwia mi to fakt, że byłam podobna. Wydziarana pani wie, gdzie i co kwiat młodzieży robi. Rodzice – często nie chcą wiedzieć. 

Jako nastolatka co najmniej kilka razy próbowałam popełnić samobójstwo.

Czasem uśmiecham się przekornie, kiedy patrzę w lustro. Kobieta, którą widzę, jednocześnie jest mną i nie jest. Jednocześnie jest żywa i martwa. Kicia Schrödingera.

Samobójstwa nastoletnie były niedopracowane. Udałoby mi się dopiero parę lat później, pod koniec burzy, tyle że zrządzeniem losu – perfekcyjna burza okazała się zbyt perfekcyjna – byłam w danej chwili zbyt zdruzgotana i zbyt nietrzeźwa.
Może opowiadanie o tym z taką nonszalancją wydaje się dziwne, ale tak działa czyste powietrze bez burzy i autokontemplacja. Kiedy życie dojrzeje, z biegiem lat staje się przejrzyste. Przeszłość jest jednocześnie żywa i martwa. Moja przeszłość jest teraźniejszością innych. A moje świadectwo może być promieniem światła.
I, co istotne, "jeżeli boisz się mówić prawdę – już jesteś niewolnikiem".

Jako uczestniczka idealnej burzy przejawiałam tyle niebezpiecznych zachowań, że kiedy patrzę wstecz, zastanawiam się, jakim cudem żyję (a raczej, jakim cudem odrodziłam się kimś zupełnie innym, bo to wszystko wygląda jak życie motyla, a raczej ćmy, tak, dokładnie tak). 

Najpewniej przez odrobinę szczęścia, gdy nie poświęcano mi uwagi, i kilku dobrych, mądrych dorosłych oraz parę mądrych, dobrych lektur, kiedy tę uwagę mi poświęcono.

Moje samobójstwa, jak widać, nie były udane – z różnych względów. Samobójstwo w afekcie nie jest łatwe, a zabicie żywego organizmu, w który wpisane jest przetrwanie, wymaga, jak już wspominałam, wyrachowania, klarownego powietrza, nie burzy. Oczywiście wielu osobom udaje się zabić podczas burzy, gdy afekt wyje*ało ze skali. To są później te sytuacje, przy których aż ciarki nas przechodzą, gdy o nich słyszymy. Dzieciak sznurujący buty i wskakujący pod pociąg. 

Sytuacje niepodobne temu, gdy pewien sławny mężczyzna powiedział spokojnie w szpitalu: skoro syn chce się zabić, może trzeba mu pozwolić? 

To nie są samobójstwa, które muszą się ziścić. To zazwyczaj tylko i aż olbrzymia, nieogarniona jak kosmos bezradność, i żeby jakkolwiek odzyskać władzę nad życiem, człowiek dokonuje jedynej decyzji, do jakiej pozostało mu całkowite prawo – odbiera je sobie.

Pamiętam czarną rozpacz, towarzyszącą próbie samobójczej. Bardzo trudny przeciwnik. Doświadczenie było tak graniczne, że mózg wyparł je na lata, by później obudził je cudzy koniec, i by wyżarły je "Larwy".

Miałam w liceum kolegę, który rozmyślił się w ostatniej chwili, ale było już za późno. Jakieś siedem lat później inny nie potrafił wyrazić swojego cierpienia, więc zademonstrował swoją śmierć, i jak śpiewa Kortez, "nie zapamiętasz nic już tak jak mnie, tu" – wszystkie wspomnienia przytłoczyło to jedno.

Mówi się, że miłość wystarczy, ale miłość jest często tak trudna do wyrażenia, jak cierpienie, i umieramy z niej, bo nie potrafimy dać jej ujścia albo nam na to nie pozwolono. Miłość nie wystarcza, potrzebna jest uważność. Wobec drugiego człowieka tak szczególnie, jak wobec siebie.

Kiedy w tamtym roku wracała mi depresja, pierwszy zareagował człowiek, który w ogóle mnie nie widuje, ale gada ze mną przez fejsa. Zna to z autopsji. Był upierdliwy i nie dawał mi spokoju. Kazał kupić i zrobić kilka rzeczy. Przeszło.

Dlaczego nie udało mi się popełnić samobójstwa? Mówiąc poetycko, moją ciemność przebijały promienie światła, po których dało się wrócić z otchłani. A ja miałam na to wystarczająco twardy charakter.

Moja matka przez większość mojego życia sprawiała wrażenie osoby niewiarygodnie opanowanej (podobnie jak babcia) i to opanowanie mi się w końcu udzieliło, gdy minęła burza. Sfokusowanie na celu (modne słowo), nieprzejednanie powoduje, że uwaga nie jest w stanie uciec i się zatracić. Oddawałam się więc i oddaję bezgranicznie celom. Niemniej brakowało w moim życiu wystarczającej uwagi, która uchroniłaby mnie przed częścią sytuacji granicznych; nazbyt byłam puszczana samopas jak na tak trudne, a może zaburzone (i na pewno nadwrażliwe) dziecię. Byli jednak też nauczyciele i instruktorzy, którzy uczyli i uczą nadal podejmowania wyzwań i wywiązywania się ze zobowiązań. Zasad niczym parasol pomiędzy tobą a nawałnicą. Rodzina, jednostki zawsze wyalienowane, niejowialne, pokazywały, że można radzić sobie samemu. Dla kogoś uczącego się życia były to lekcje bezcenne. Nie cierpieć w sytuacji, gdy jest się z czymś samemu, lecz czerpać z tego siłę. Nie musieć, a chcieć się zwierzać. Proces długi, ale pomyślny.
Dziecko, które wierzy, że musi się komuś oddać i musi być przez innych akceptowane, to niewolnik, i podczas burzy ma związane ręce.

W piątej części Harry'ego Pottera, książki, na której się wychowałam, Dumbledore mówi Chłopcu, Który Przeżył – mogą cię wypchnąć na ring. A możesz wejść na niego z podniesioną głową. To jedyny wybór, jaki masz.
To było wtedy, te piętnaście lat temu, bardzo dla mnie ważne. Piękne i tragiczne przesłania. Przeżywanie czegoś więcej niż szara i rozbłyskująca piorunami rzeczywistość.

Uważam na młodzież. Uważam z troską. 

Mam w pracy przekrój rodziców, dzieci, młodzieży. Rodzice niejednokrotnie spełniają swoje ambicje – czasem naprawdę chore – dziećmi, ale gdy te osiągną wiek buntu, rodzice niejednokrotnie rezygnują z tej zabawy, bo jest zbyt wymagająca, a dzieciak nie jest już ślepo posłuszny. Zostawione same sobie w najgorszym okresie życia, dzieci zwalczają siebie i życie na czasem niewiarygodne sposoby. 

Dajcie im uwagę, ludzie. Nauczcie ich dawać zdrowy upust emocjom. Myślcie co chcecie, ale ja uważam, że mój latami wypracowywany sposób jest doskonały – powołuję i niszczę całe światy, tworzę i morduję rzesze istnień, przemieniam się, przeklinam, uzdrawiam i zabijam, i nikomu nie dzieje się krzywda, bo wszystko to dzieje się tylko w spisanych na papierze słowach, w abstrakcji wyobraźni, w metaforach, quasi-światach i wielkiej pustce kreacji. Nic nie uchroni przed burzą, ale są rzeczy, które zapewnią podczas niej schronienie. To mogą, a nawet muszą być pasje. I wierzcie mi, że porąbana, krwawa gra na plejce też jest niektórym nastolatkom potrzebna – żądza wypali się na padzie, nie na bezdomnym psie albo dzieciaku sąsiadów. Porąbana, krwawa gra zaszkodzi wtedy, gdy dzieciak ma problemy psychiczne albo jest socjopatą, a skąd będzie wiadomo, czy tak jest, czy nie? Dzięki uważności.
Dziecka nie należy traktować jak kalekę ani jak zabawkę. Przewracam oczami, gdy widzę foteczki niektórych młodych mam: tu dziecko ma nową zabaweczkę, a tam nową sukieneczkę, tu ma jakąś nagrodeczkę, publiczną fotkę i pińcet polubień, chociaż jeszcze nie posiada fejsbunia i nie wie, jaki wizerunek chciałoby wykreować w sieci – spoko, ziom, mamunia wie lepiej; biedny, mały człowiek wytwórnią lajków zakompleksionej rodzicielki. Jej nie wystarcza sukces i rozwój dziecka, ona nie ma potrzeby intymności, nie, musi być dzięki dziecku podziwiana. Wszystko oddała roli, więc w dobie, gdy każdy "musi się" lansować, pozostaje jej uświęcona kreacja matki. Taka osoba nie pomoże podczas burzy, prędzej zaszkodzi. Oddaje swoją, a co najgorsze intymność niedojrzałej istoty za serduszka i chwilowy podziw tłumu.
Może ktoś uzna, że to trochę niesprawiedliwy i okrutny osąd. Ale tutaj nie roztkliwiamy się nad "dużymi ludźmi". Nie pora zostawiać na "dorosłych" suche nitki. Dziecko to mały człowiek, a nastolatek to młody człowiek. Potrzeba mu naszej uważności, bo kalekie ma jedynie emocje. To gotowa istota i niczyja własność, i należy dać jej czas pełen uwagi, by jej emocje do tego dojrzały i to udźwignęły.

Problem w tym, że rodzic, który nie dojrzał, i którego emocje wciąż są w strzępach, nie pomoże podczas burzy. On tej burzy będzie pragnął, jednocześnie nienawidząc. Brakuje mu intensywności burzy. Wciąż jest dzieckiem, wciąż nie czai tego, co najważniejsze. Uważność wobec drugiego rodzi się tylko i wyłącznie wtedy, kiedy człowiek jest uważny i szczery względem siebie.
Wiecie, dlaczego nastoletnie przyjaźnie są takie intensywne, a te dorosłych tak się rozwlekają i wygłuszają? Jest co najmniej kilka rodzajów sytuacji, w jaką trafia osoba, która oddaliła się od burzy. Podam tylko dwie:
1. Człowiek dochodzi ze sobą i światem do ładu. Powietrze staje się przejrzyste. Ludzie są dorośli. Trzeba na nich uważać, ale interwencje są konieczne rzadko.
2. Człowiek nie rozumie siebie ani świata. Powietrze jest mętne. Ludzie pozostają emocjonalnymi kalekami. Stronią od innych, bo bolą ich cudze przeżycia, nieważne, sukces czy tragedia, zazdroszczą intensywności, bo nadal chcieliby ćpać burzę.

Dorośnijcie, fejsbukowe i instagramowe ćpuny. Nauczcie dzieci patrzeć za horyzont, poza burzę. Nie zmuszajcie, a stymulujcie. Młody człowiek to nie stary pies, który pozbawiony uwagi zaśnie na dywanie, tylko szczeniak, który wykopie dziurę pod płotem i rzuci się pod auto, z entuzjazmem, z naturalną naiwnością i jeszcze naturalniejszym impulsem samozagłady. 

Zrobiłam to zdjęcie z dekadę temu, na imprezie, na której działo się wszystko, i za którą rodzicie nie wypuściliby nas więcej z domu. Karmiliśmy się głupotą i adrenaliną, gdy tylko spuszczano nas z oka. Teraz, żeby się wyluzować, jadę na urlop albo staję w pozycji z jogi i gapię się na obraz Wielka fala w Kanagawie nad łóżkiem. I to zawsze wydaje mi się strasznie zabawne. A kiedy coś mnie "nazbyt" poruszy, to piszę książki. Książki na przykład o istotach, które rozpie*dalają 26 wymiarów i zabijają miliony istnień. A czemu nie? Uwalniam się. I dopiero teraz, od paru lat, głęboko i całościowo zaczynam rozumieć, czego pragnę, i jak z tym nie walczyć, nie walczyć z sobą. To wymaga wejrzenia w siebie. I pozwala uczyć tego innych.

Mam tutaj doskonały artykuł, Samurajski sposób na ból istnienia, z którego płynie nauka, że najlepsze, co możesz dać oprócz uważności, to przykład płynący z akceptacji siebie.

Naucz dziecko akceptacji siebie, bo to bardzo często długa i wyboista droga; lepiej zacząć jak najszybciej. To ważniejsza nauka niż ta w szkole. Szkoła równa do jednego poziomu i pamiętaj, że ci, którzy odstają, często jej nie lubią lub się w niej nudzą. I to jest okej. Jest wiele "dopustów bożych" w życiu, a szkoła może być jednym z nich. Ważne, by nie być dla siebie samego bożym dopustem. Jeżeli dzieciak nie akceptuje czegoś w sobie, niech najpierw się z tym faktem pogodzi, a potem zacznie dany element zmieniać, ze wsparciem opiekunów. Naucz dziecko, że może stawić opór wszystkiemu i każdemu, ale nie może stawiać oporu akceptacji siebie.

I ten opór w końcu stopnieje. Ale potrzebne jest wsparcie.

Wspominałam, że moja perspektywa jest mimo wszystko nieco ograniczona. Bo ja żyję przekonaniem, że wszystko da się wykreować. Nad wszystkim da się zapanować w swojej głowie (jeżeli wyszliśmy z burzy i nie mamy problemów psychicznych). I nawet jeśli to nieprawda, jeśli nie w każdym przypadku, niech będę przykładem, że w tym konkretnym tak się da. Że istnieją skały w rozszalałym sztormie. Odnajdywałam spokój, pisząc pamiętniki, wiersze i opowiadania; zawsze to ja byłam swoją niezawodną i wieczną przyjaciółką. Niech dziecko na ciebie liczy, ale po to, by budować ostoję z samego siebie. Każdego w każdej chwili może zabraknąć. Istnieje tylko jedna osoba, która jest przy nas do samego końca.

A na koniec, młody człowieku, jeśli twoja rodzina doprowadza cię do szału, pamiętaj, że, jeśli dasz radę, dożyjesz momentu, gdy wybierzesz i stworzysz sobie własną.